Πώς χτίστηκε ο Παρθενώνας

Μέρος δεύτερο

Το εργοτάξιο

Ο ναός χτίστηκε με μάρμαρο! Το συμπαγές βάθρο και θεμέλιο του νέου ναού είχε ογδόντα μέτρα μήκος και δώδεκα μέτρα ύψος. Το μάρμαρο ήρθε από την Πεντέλη. Πολλοί Αθηναίοι, όπως και τεχνίτες από την Ιωνία και τις Κυκλάδες, εργάστηκαν στο νέο λατομείο υπό την καθοδήγηση των αρχιτεκτόνων. Στα ικριώματα της Ακρόπολης, τοποθετούσαν τους κατώτερους σπονδύλους των κιόνων, αποσπούσαν τα καλύτερης ποιότητας κομμάτια μαρμάρου και έκαναν επιτόπου την πρώτη επεξεργασία των κιονοκράνων, των "ημίεργων", ώστε να φτάσουν στην Ακρόπολη, να τελειοποιηθούν και να τοποθετηθούν αμέσως μόλις ο τελευταίος σπόνδυλος κάθε κίονα μπει στη θέση του.

Οι ρόλοι των ανθρώπων που συμμετείχαν σ’ ένα μεγάλο έργο στον αρχαίο κόσμο ήταν εντελώς διαφορετικοί από τους σημερινούς. Ούτε τα τεχνικά μέσα για τους αρχαίους αρχιτέκτονες και γλύπτες ήταν με τον ίδιο τρόπο δεδομένα, όπως είναι για τους σημερινούς αρχιτέκτονες τα σχεδιαστικά υλικά, τα "έτοιμα" μηχανήματα, τα εμπορικά δομικά και άλλα υλικά. Ένας αρχαίος αρχιτέκτονας ήταν πολύ συχνά υπεύθυνος για τη σχεδίαση των μηχανικών μέσων και τη χειρωνακτική εκτέλεση υποδειγμάτων για τους τεχνίτες του. Ένας καλός λατόμος είχε πολύ συχνά στη σκέψη του πολλά από τα προβλήματα του γλύπτη ή του αρχιτέκτονα κι έκανε υπολογισμούς που απαιτούσαν συνολική πνευματική καλλιέργεια. Έπρεπε να παρατηρεί, να αξιολογεί και να διαχειρίζεται ένα πολύ δύσκολο υλικό όπως είναι το μάρμαρο. Έπρεπε να συλλαμβάνει πολύπλοκους συνδυασμούς γεωλογικών, γεωμετρικών, καλλιτεχνικών και μηχανικών παραγόντων. Ένας άξιος τεχνίτης ήταν φυσικό να έχει θεωρητικά ενδιαφέροντα. Αν τα συνδύαζε και μ’ ένα ξεχωριστό ταλέντο, τότε ήταν δυνατό να εξελιχθεί σε αρχιτέκτονα.

Τεχνίτες και εργαλεία

Ο αρχιτέκτονας Μανόλης Κορρές στο βιβλίο του Από το Λατομείο στον Παρθενώνα (εκδόσεις Μέλισσα) ισχυρίζεται ότι σήμερα, με την υπάρχουσα τεχνολογία, θα ήταν αδύνατο να χτιστεί ο Παρθενώνας στα οχτώ μόνο χρόνια που τον έχτισαν οι αρχαίοι.

Ένα από τα μυστικά της κατασκευής ήταν η μεταλλουργία των λιθοξοϊκών εργαλείων και η απίστευτη επιδεξιότητα των αρχαίων λιθοξόων. Από την ποιότητα των ιχνών που άφησαν στα μάρμαρα, φαίνεται ότι τα εργαλεία τους ήταν πολύ ανώτερα από τα σημερινά. Είναι προφανές ότι εκείνη την εποχή είχαν καταλήξει σε κάποιες αξεπέραστες μεταλλουργικές συνταγές, μετά από πολύ αυστηρή πειραματική έρευνα.

Η μορφή του ναού

Πέρα από το μέγεθος του ναού, εξαιρετική και τεχνικά ιδιαίτερα περίπλοκη ήταν η διακόσμησή του. Ο Παρθενώνας είναι ο μόνος δωρικός ναός που έφερε γλυπτές παραστάσεις σε όλες του τις μετόπες - 92 τον αριθμό- και που ο σηκός του περιβαλλόταν από μια συνεχή ιωνική ζωφόρο μήκους 160 μέτρων. Ο συμβολισμός σ’ ολόκληρο το γλυπτό διάκοσμο αποσκοπούσε στο να κάνει επίκαιρη την ιστορία της πόλης μέσω των θρύλων. Στο ανατολικό αέτωμα, η γέννηση της Αθηνάς. Στο δυτικό, η έρις της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα, με αντικείμενο την κατοχή της Αττικής. Στις μετόπες κυριαρχούσε ο μυθολογικός κύκλος του Θησέα, του ήρωα και οικιστή της Αθήνας. Υπήρχαν ακόμα η Κενταυρομαχία, η Αμαζονομαχία, η Γιγαντομαχία και η Ιλίου Πέρσις, που συμβόλιζαν τις νίκες των ελλήνων κατά των βαρβάρων. Ωστόσο, ο λεπτότερος συμβολισμός ήταν εκείνος της ζωφόρου, που ιστορούσε την ιερή πομπή των Παναθηναίων.

Από το τεύχος Νο 14, Απρίλιος 2001, σελ. 16-23

Από το περιοδικό Focus/Κυριακή 14 Οκτωβρίου 2007